Bilişim Teknolojileri Temelleriİç Donanım BirimleriAnakartlar

Statik Elektriğin Zarar Verebileceği Ortamlarda Alınacak Önlemler

Donanım Malzemeleri için Alınacak Önlemler

• Kasaya ve çalışma alanlarına montajda iletken olmayan montaj vidaları kullanılmalıdır.

• Statik elektrikten korunmak için çalışma alanında topraklama sağlanmalıdır. Topraklama sayesinde cihaz üzerindeki kaçak akımlar ve statik elektrik toprağa akacaktır.

• Yer döşemeleri çalışma masası ya da alanı antistatik malzemeden seçilebilir.

• Çalışma esnasında giyilen kıyafetler antistatik ürünler olabilir.

• Vücuttaki statik yükün boşaltılması bunun için kalorifer petekleri, su boruları, çeşme ya da duvar uygun bir alan teşkil edebilir.

• Çalışma esnasında yüklenme durumuna karşı statik elektrik oluşumunu engelleyen antistatik eldiven kullanılabilir.

Anakartlar

Anakart, bir bilgisayarın tüm parçalarını üzerinde barındıran ve bu parçaların iletişimini sağlayan elektronik devredir.

Anakartın Yapısı ve Çalışması

Üzerinde RAM yuvaları genişleme kartı slotları, devreler ve yongalar bulunan ve bütün bu donanım birimlerinin mikroişlemci ile iletişimini sağlayan elektronik devredir.

Anakartlarda dikkat edilmesi gereken hususların başında, kullanılmak istenen CPU (işlemci) ile uyumlu bir yonga seti kullanan bir anakart sahibi olmanız gerekliliği gelir.

Anakartın Bileşenleri

Aşağıda i7 çekirdek yapısına sahip bir işlemci için üretilmiş bir anakart modeli görülmektedir.

1. Yonga Seti (Chipset)

Anakartın üzerindeki bilgi akış trafiğini denetler. Bunlara bilgisayarın trafik polisleri diyebiliriz. Bilgisayarın kalitesi, özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip birkaç bileşenden biridir. Bir yonga seti kuzey köprüsü ve güney köprüsü denen iki yongadan oluşur.

SiS, ALI, VIA,İntel gibi üretici firmaların geliştirdiği popüler yonga setleri vardır.

Kuzey köprüsü yongası temel olarak işlemciden, bellekten, AGP veya PCI ekspres veri yollarından sorumludur ve bunların kontrolüyle bunlar arasındaki veri aktarımını sağlar.

Güney köprüsü yongası ise giriş-çıkış birimlerinden, güç yönetiminden, PCI veri yolundan ve USB ile anakarta entegre özelliklerden (ses ve ethernet gibi) sorumludur.

2. Veri Yolları (BUS)

ISA (Industry Standart Architecture)

Eski bir slottur ve 8-16 bit veriyoluna sahiptir. Bant genişliği çok düşük olduğundan günümüz anakartlarında kullanılmamaktadır. Hızı 8.33 Mhz (mega hertz)'dir. 

PCI (Peripheral Component Interconnect)

Bu veriyolu 64 bitliktir. Uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada 32 bit olarak kullanılmaktadır. 33 veya 66 MHz saat hızlarında çalışır. 32 bit 33 MHz hızında çalışan PCI veriyolunun kapasitesi 133MB/sn. (mega bayt / saniye)dir. PCI slotları beyaz renkli olup modem, ses kartı, ağ kartı, TV kartı gibi donanım kartlarının takılması sebebiyle diğer slotlara oranla sayısı fazladır. Onboard (tümleşik) teknolojisinin geliştirilmesiyle PCI slotlarına bağlanacak donanım kartları sayısı azalmıştır.

AGP (Accelerated graphics port – HızlandırılmıĢ grafik portu)

AGP veriyolu sadece ekran kartlarının takılacağı yuva olarak anakartlarda bulunur. AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. 2xAGP, 4xAGP ve 8xAGP modları vardır.

PCI-X

Server platformlarında uzun süredir kullanılan bir veriyoludur. PCI-X standardının amacı PCI slotlarından daha fazla bant genişliği sağlayıp “Gigabit Ethernet” gibi server platformlarında, iletişim kartlarına gerekli bant genişliğini sağlamaktır. PCI Express ile karıştırılmamalıdır. Bu iki teknoloji birbiriyle kesinlikle uyumlu değildir.

A-Slotların görünümü B-Bağlantı noktaları

PCI express (PCI-e)

PCI-e, özellikle AGP limitlerini genişleten, sistem belleğini daha efektif kullanarak ekran kartı ve diğer donanım maliyetlerini kısma imkânı veren bir veriyoludur.

PCI Express'in, PCI-e 1.1 ve PCI-e 2.0 olmak üzere 2 spesifikasyonu vardır. PCI-e 1.1'de hat başına hız 250 MB/s olarak verilirken, PCI-e 2.0 bunu 500 MB/s düzeyine çıkartır. Böylece ekran kartları için kullanılan PCI-e x16 bağlantılarında, PCI-e 1.1'de toplam 4000 MB/s, PCI-e 2.0 ise 8000 MB/s verir.

Veri Yolları Hız Grafiği

PCI-e 2.0, PCI-e 1.1 ile geriye doğru uyumlu olacak şekilde tasarlanıyor; yani PCI-e 2.0 destekli bir yonga üzerine kurulu anakart satın aldığınızda, eski PCI-e 1.1 ekran kartınız yeni anakartınızda çalışmaya devam edecek.

Geriye uyumluluğu biraz daha açalım.

PCI-e 1.1 ekran kartıyla PCI-e 2.0 yuvalı anakart: Çalışacak, ancak bir tanesi PCI-e 1.1 olduğu için ara bağlantı PCI-e 1.1 hızında olacak.

PCI-e 2.0 ekran kartıyla PCI-e 1.1 yuvalı anakart: Yeni alacağınız PCI-e 2.0 ekran kartı, eski anakartınızla çalışacak ancak aynı şekilde bir tanesi PCI-e 1.1 olduğundan ara bağlantı yine PCI-e 1.1 hızında olacak.

PCI-e 2.0 ekran kartıyla PCI-e 2.0 yuvalı anakart: Ancak bu durumda PCI-e 2.0 hızlarında çalışmak mümkün olacak.

3. Portlar ve Konnektörler

Anakart ile dış birimlerin iletişim kurmasına olanak sağlayan bağlantı noktalarıdır. Portların bir kısmı kasanın içindedir ve bu portlara hard disk gibi kasa içine monte edilen birimler bağlanır. Bazı portlarda kasa yüzeyinde anakarta monteli şekilde bulunur. Bu portlara kasa dışından ulaşılır ve mikrofon gibi kasa dışında bulunması gereken cihazlar bağlanır.

1 PS/2 portu: Yeşil ve mor renklerde ayrı iki PS/2 portu olan anakartlar da vardır. Bunlardan yeşiline fare, mor olanına ise klavye takılır. Buradaki porta ise klavye ve fareden her ikisi de takılabilir. Tek olmasının sebebi günümüzde USB klavye ve farelerin daha çok kullanılmasıdır.

2-7 USB 3.0,

8-9 USB 2.0 Port

Her anakart üreticisi farklı sayıda USB port kullanabilir. Bu anakarta 6 adet USB 3.0 portu ve 2 adet USB 2.0 portu koyulmuştur. USB cihazların bağlanmasını sağlar.

 

USB 3.0 konnektörleri

10. S/PDIF: Sayısal (dijital) ses çıkışı sağlayan birimdir. Bu birimle ses analog dönüşümü yapılmadan doğrudan sayısal olarak çıkış birimine gönderilir. Böylece ses analog yerine sayısal gideceğinden seste kayıp olmaz.

Dijital bilgi: Türkçe karşılığı sayısaldır. Bilgisayar dilinde “0” ve “1”lerden oluşan bilgilerdir.

Analog bilgi: Belli sınırlar içinde sürekli olarak değişen elektrik sinyalidir.

S/PDIF konnektörü

 

11-12. Fireware (IEEE1394 – 6 pin, 4 pin) port: Bilgisayara çevre ürünleri bağlanmasında kullanılan yüksek hızlı arayüz bağlantısıdır. IEEE 1394 standardına dayalıdır. Dijital kameralar ve video kaydedici cihazların bilgisayara bağlanıp hızlı veri aktarımı yapmak için geliştirilmiştir.

Fireware konnektörleri

13-14. eSATA port: eSATA, haricî SATA anlamında, External SATA demektir. Tek başına yeni bir standarttan ziyade, SATA standardı için "dışarıya" bir uzatma olarak düşünebilirsiniz. eSATA arabiriminin çıkış amacı, bilgisayar dışına koyduğumuz haricî diskler için sağlıklı ve hızlı bir bağlantı kurmak. şu anda haricî depolama için yaygın olarak kullanılan Hi-Speed USB ve Firewire 400 (IEEE 1394b) gibi arabirimlerin özellikle performans tarafındaki kısıtlamalarından kurtulurken uygulamada da kolaylık sağlıyor. Aşağıdaki tabloda saf aktarım rakamlarını görüyorsunuz.

 

e-SATA karşılaştırma tablosu

 

 

 

eSATA konnektörü

 

15-16. LAN (RJ-45) portu: Yerel ağ ve internete bağlanmak için kullanılır.

 

 

RJ-45 konnektörü

17. Ses giriş ve çıkışı: Kulaklık ve 5+1, 7+1 gibi ses sistemleri takmak için kullanılır.

18. Floppy bağlantısı: Disket sürücüsünün anakarta bağlanması için kullanılır. Son derece yavaş ve sınırlı kapasiteye sahip olması nedeniyle günümüz anakartlarında bu slotlar kullanılmamaktadır.

19. IDE (integrated drive elektronics) bağlantısı: Harddisk, CD-ROM, CD-Writter, DVD-ROM, DVD-Writter gibi sürücülerinin anakarta bağlanması için kullanılır.

20. SATA bağlantısı: Serial ATA (SATA) birimi ise günümüzde depolama birimleri için en çok kullanılan arayüzdür. SATA kabloları IDE kablolara göre çok daha incedir.

21. ATX güç konnektörleri: Anakartın tüm işlevleri yerine getirebilmesi için güç kaynağının anakarta bağlanmasını sağlayan konnektörlerdir.

22. Ön panel bağlantıları: Bilgisayar kasasındaki aç-kapa, reset, led, ve USB bağlantılarının aktif hâle gelmesi için takılması gereken konnektörlerdir.

Anakart Çeşitleri

Anakart üreticilerinin uyması gereken bazı standartlar vardır. Bu standartlara göre anakart boyutları, üzerindeki portların, soketlerin, slotların, panel bağlantı noktalarının ve vidalarının yerleri belirlenmiştir.

Anakartlar aşağıdaki formlara göre üretilir.

• XT anakartlar
• AT anakartlar
• ATX anakartlar

1. XT Anakartlar  

Bu anakartlar 8086 ve 8088 mikroişlemciler için üretilmiş olup bu işlemciler üzerinde sabit olarak sunulmaktaydı. Bu durumda işlemcinin değiştirilmesi için anakartın değiştirilmesi gerekiyordu. Bu anakartlarda ek donanım birimlerinin 8 bit olması gerekiyordu. 

2. AT Anakartlar

XT anakartlardan sonra kullanılmaya başlamış ve günümüz ATX anakartlarına benzer anakartlardır. ISA, PCI ve AGP veriyollarını desteklemektedir.

PS/2 desteği yoktur.

İşlemcinin değiştirilebilmesi için uygun olarak üretilmiştir.

3. ATX Anakartlar

AT anakartlardan sonra üretilmeye başlanan ve önceki anakartlara göre daha fazla giriş çıkış desteği sunan anakartlardır.

Bu anakartlar ile birlikte diğer donanım birimleri tümleşik özelliklerde anakart üzerinde kullanılmaya başlanmıştır.

Günümüzde en çok kullanılan anakartlardır.

BIOS güncellemeleri ve güç yönetimi konusunda diğer anakartlara göre çok daha gelişmiş seçenekler sunmaktadır.

ATX anakartların micro-ATX olarak küçük boyutlu kasalar için üretilen çeşitleri de mevcuttur.

Günümüzde en çok kullanılan anakart formları ATX ve micro ATX standartlarıdır. Ancak gelişen teknoloji ve donanım birimlerindeki değişmeler neticesinde BTX adı verilen yeni nesil anakartların üretimine başlanmıştır.

BTX anakartlar ile sistemin güç yönetimi ve soğutması ön plana çıkmış donanım birimlerinin yerleşiminde önemli değişiklikler meydana gelmiştir.

Anakart Değerlendirme Soruları

 

Soru 1 :Aşağıdaki veri yollarından hangisi sadece ekran kartları içindir ?
A) ISA B) PCI C) AGP D) PCI-X
Soru 2 :Resimdeki 16 numaralı port aşağıdakilerden hangisidir ?
A) VGA B) PS/2 C) LAN D) COM
Soru 3: Resimdeki 1 numaralı port aşağıdakilerden hangisidir ?
A) VGA B) PS/2 C) LAN D) COM
Soru 4 : Aşağıdakilerden hangisi yavaş olması nedeniyle günümüz anakartlarında kullanılmayan veri yoludur ?
A) PCI B) PCI-e C) AGP D) ISA