Bilişim Teknolojileri Temelleriİç Donanım BirimleriBellekler

Bellekler, bilgi depolama üniteleridir.

Bellek Çeşitleri 

Bilgisayarın ana hafızası olan RAM'in, sadece bir hafıza türü olduğu unutulmamalıdır. RAM'in yanı sıra bilgisayar bünyesinde daha birçok hafıza birimi vardır. CMOS, ROM, EPROM, flash gibi kavramların hepsi birer hafıza türüdür.

1. RAM(Random Access Memory-Rasgele Erişimli Bellek )

Rastgele erişilebilir hafızalardır. Elektrik kesilince içerisindeki bilgiler silinir. Kullanıcı programları bu hafızaya yüklenir. Hem yazılabilir hem de okunabilir hafızalardır.

Programlar ve veriler kullanımda olmadıkları zamanlarda yığın depolama alanında tutulur. Bu genellikler sabit disk olmakla beraber, USB bellek veya CD, DVD gibi optik ortamlar da olabilir. Talep olduğunda programlar yığın depolama aygıtından RAM'e kopyalanır ve ardından çalışır.

Programların çalışabilmesi için öncelikle RAM'e aktarılması gerekmektedir. Bu işlemin temel amacı, CPU tarafından işlenecek veri ve komutlara çok daha hızlı bir şekilde erişilme ihtiyacıdır.

CPU RAM'e sabit disklerden çok daha hızlı erişir.

Eğer çağrılan program sahip olunan RAM'den daha büyük boyutta ise belirli aralıklarla sabit diskten transfer yapılması gerekmektedir. Bu özellikle büyük bilgisayar oyunları ve çok RAM kullanan tasarım programlarında ortaya çıkabilir.

RAM'in bu tarz yetersiz kalması durumlarına karşın işletim sistemi PageFile servisi ile sabit diskin bir kısmını RAM gibi kullanmaya çalışır.

RAM ölçüm birimleri  

• RAM modülleri Bayt cinsinden ifade edilir.
• 256 MB, 512 MB, 1 GB, 2GB modüller hâlinde satılır.
• Hafıza büyüklük ölçülerini tekrar hatırlayınız:

1 Bayt (B) = 8 Bit

1 Kilobayt (KB) = 1024 Bayt

1 Megabayt (MB) = 1024 KB = 1,048,576 Bayt

 1 Gigabayt (GB) = 1024 MB = 1,073,741,824 Bayt

1 Terabayt (TB) = 1024 GB = 1,099,511,627,776 Bayt

 

RAM yongaları:

SIMM RAM paketi

SIMM (single inline memory modüle -tek sıralı hafıza modülü)

Statik RAM (SRAM) : Statik RAM'ler yüksek hıza karşın daha yüksek maliyetlidir. Bu sebeple genellikle küçük boyutlu olarak ön bellek amacıyla kullanılır. Daha çok devreye entegre durumdadır ve yenisi ile değiştirilmesi zordur.

SRAM, DRAM'den daha hızlı ve daha güvenilir olan, ama onun kadar yaygın olmayan bir hafıza çeşididir.

DRAM (dynamic random access memory – dinamik RAM): şu anda en popüler bellek türü olan dinamik RAM, düşük maliyet, küçük mimari yapı ve makul derecede hız sunması sayesinde genellikle sistem hafızası olarak kullanılır. Uygun maliyetlerle yüksek kapasite sunabilir.

DIMM RAM paketi

DIMM (dual inline memory modüle - çift yönlü hafıza modülü)

SDRAM'ler başlangıcını DIMM modülleri olarak yapmıştır. Günümüzde hâlen kullanılan en popüler RAM paketidir. DIMM modüllerinin buffering ve ECC gibi bazı ilave fonksiyonları gerçekleyebilmesi için ekstra pinleri vardır. 

Dizüstü bilgisayarlar için SO-DIMM olarak adlandırılan bir türevi bulunmaktadır.

 

Single/double sided DIMM  

DIMM RAM yongaları PCB üzerindeki tek bir yüzeyde bulunur ise bu modül “single sided” olarak adlandırılır.

Modül PCB'sinin her iki yüzeyinde de RAM yongaları varsa bu DIMM modülü “double sided” bir RAM olarak ifade edilir.

Çift yüzeyli DIMM modülleri doğal olarak biraz daha kalındır ve bazı anakartlarda diğer slotların da dolmasına neden olabilir.

Anakartın desteklediği RAM türleri kapsamında, single veya double side DIMM modüllerinden hangilerini desteklediği de genelde kitapçıklarda belirtilmiştir. 

DDR: Double data rate (iki kat veri transfer)

DDR, double data rate, yani iki kat veri transfer oranı sağlar. Yani aynı saat sinyalinde iki kat veri gönderebilmektedir.    

 Örnek olarak PC66 SDRAM 66MHz'de çalışır, PC100 SDRAM 100MHz'de çalışır, PC133 SDRAM 133MHz'de çalışır. 100 ve 133 sistem veri yolu hızını gösterir.

100 MHz'de çalışan SDRAM 800 MB/sn bellek bant genişliği sunarken, yine 100 MHz'de çalışan DDR

RAM'in her saat vuruşunun hem yükselen hem de alçalan tarafında veri okuyabilmesi sonucunda sunduğu bellek bant genişliği ise 1600 MB/sn'dir.

Örneğin 266 MHz'de çalışan bir DDR SDRAM'in, bir diğer ifadeyle DDR266'nin, sunduğu maksimum bant genişliği 2100 MB/sn'dir. PC2100 DDR SDRAM şeklinde isimlendirilir.
 

Bellek Montajı

Bilgisayarda bulunan chipler düşük voltajla çalıştığı için insan vücudundaki statik elektrikten zarar görme ihtimali vardır. Bunun için elektrostatik deşarj yapılmalıdır. RAM'lar yuvalarına yerleştirilip bastırılınca yandaki kilitler çentiklere denk gelerek çıkmasını engelleyecektir. Masaüstü bilgisayarda ram modülleri dik olarak yerleştirilirken dizüstü bilgisayarlarda yatay olarak yerleştirilir.

2. ROM (read only memory-salt okunabilir bellek)

Sadece okunabilir hafızalardır. Elektrik kesilince içerisindeki bilgiler silinmez.

İlk üretilen ROM sadece okunabilir özelliktedir. Daha sonra üretilen ROM çeşitleri üzerinde elektriksel yöntemlerle değişiklik yapılabilmektedir.

Genel olarak dört gruba ayrılır.

MPROM (masceble programmable read only memory-maske programlı ROM)  

Özel bir program veya veriyi maskelemek amacıyla kullanılan üretici tarafından programlanan ROM çeşididir.

PROM (programmable read only memory- programlanabilir ROM)

Kullanıcı tarafından ROM programlayıcı adı verilen özel bir devre ile sadece bir defa programlanabilen ROM türüdür.

EPROM (erasable programmable read only memory- silinebilir programlanabilir ROM )

Defalarca programlanabilir, silinebilir. Morötesi ışık ile silinebilen, içerisindeki bilgiyi yıllarca koruyabilen ROM çeşididir. Morötesi ışık koruyucu gövde üzerindeki quartz ile kapatılmış küçük bir pencereden verilir.

 

EEPROM/FLASH ROM (erasable programmable read only memory- silinebilir programlanabilir ROM )

  Devrede iken elektriksel yolla bir kısmı ya da tamamı değiştirilebilen, silinebilen ve yeniden veri yüklenebilen bir ROM türüdür.

 

Şu anda bilgisayarınızın BIOS'unuzun kullandığı ROM tipi EEPROM'dur. Bu sayede ana kart üreticileri güncelleşmiş BIOS'larını yazabiliyorlar.

Ram yetersiz olduğunda sabit diske daha çok başvurulduğundan sabit disk daha çok çalışıp ses üretir, buna disk trashing denir.